Con người ngược sóng ra khơi đã hàng thiên niên kỷ, nhưng mô hình kinh doanh sở hữu tàu biển vẫn dậm chân tại chỗ một cách đáng ngạc nhiên trong suốt hàng trăm năm. Trong khi động cơ đẩy đã chuyển từ buồm sang hơi nước, rồi tới động cơ nhiên liệu kép thì hệ thống tài chính” của ngành này vẫn đang vận hành dựa trên những hệ thống cũ kỹ.
Qua nhiều thế hệ, tài chính hàng hải bị gói gọn trong những mạng lưới khép kín. Điều này đã bảo vệ ngành công nghiệp này trong quá khứ. Còn hôm nay, nó để lại những di sản nặng nề: thiếu minh bạch, kém hiệu quả, và một cái bẫy thanh khoản khổng lồ.
Giờ đây, vào năm 2025, một cuộc cách mạng số đang giải quyết những vấn đề tồn tại suốt nhiều thế kỷ — mở ra một tương lai, mà tài chính hàng hải hiệu quả như chính những con tàu mà nó tài trợ.
Những vấn đề tồn đọng trong mô hình sở hữu tàu biển
Bất chấp quy mô khổng lồ của ngành vận tải biển toàn cầu, mô hình sở hữu tàu của ngành này đang phải đối mặt với những nút thắt cố hữu.
Cuộc khủng hoảng niềm tin và minh bạch
Trước đây, việc xác minh quyền sở hữu tại nhiều hệ thống pháp lý khác nhau luôn là một quy trình chậm chạp và thiếu minh bạch. Sự phân mảnh ấy tạo ra những điểm yếu chết người. Việc thiếu một bằng chứng sở hữu bất biến, theo thời gian thực từ lâu đã là một vấn đề nan giải đối với các công ty bảo hiểm và tài chính — tạo ra những rào cản làm chậm các giao dịch và làm tăng chi phí vốn.
Cái bẫy thanh khoản
Đây có lẽ là vấn đề cấp bách nhất với chủ tàu thời hiện đại. Tàu biển là tài sản giá trị lớn, nhưng nổi tiếng… kém thanh khoản. Trong khi cổ phiếu có thể bán trong vài phần nghìn giây; thì việc bán một con tàu có thể kéo dài hàng tháng trời.
Sự kém thanh khoản này buộc phải "giảm giá" giá trị tài sản và khiến chủ tàu không thể phản ứng nhanh nhạy với các chu kỳ thị trường. Hơn nữa, ngưỡng tham gia cao — thường từ 10 triệu đô la Mỹ trở lên — từ lâu đã ngăn cản các nhà đầu tư cá nhân và các tổ chức nhỏ hơn tham gia vào lĩnh vực này.
Rào cản tiếp cận vốn
Ngành hàng hải chủ yếu dựa vào vốn chủ sở hữu của gia đình và các khoản vay ngân hàng truyền thống. Nhưng khi các yêu cầu về vốn theo quy định — như Basel IV — buộc các ngân hàng truyền thống phải rút khỏi lĩnh vực này, một khoảng trống vốn lập tức xuất hiện. Ngành vận tải biển vô hình trung đã tự cô lập mình khỏi thị trường vốn toàn cầu, khiến hàng tỷ đô la Mỹ giá trị vốn hóa thị trường tiềm năng không được khai thác.
Gánh nặng “giấy tờ”
Việc ngành hàng hải vẫn phụ thuộc vào chứng từ hồ sơ — giấy chứng nhận xuất xứ, giấy chứng nhận quyền sở hữu — là một sự lạc hậu trong thời đại số. Hệ thống kế thừa này, gần như không thay đổi về chức năng kể từ thế kỷ 17, tạo ra một gánh nặng hành chính khổng lồ. Việc chuyển nhượng quyền sở hữu có thể mất 30–90 ngày, và sai sót thủ công vẫn là nguyên nhân lớn dẫn đến tranh chấp pháp lý hàng hải.
Bối cảnh lịch sử: Một hệ thống đã đến lúc phải được cập nhật
Để hiểu rõ giải pháp, chúng ta cần xem xét quá trình phát triển của vấn đề. Ở London thế kỷ 17, giải pháp Lloyd’s Coffee House xuất hiện để giải quyết khoảng trống dữ liệu — Đó là một mạng lưới dựa trên uy tín, nơi các nhà môi giới và công ty bảo hiểm hoạt động. Mặc dù mang tính đột phá vào thời điểm đó, nhưng nó đã củng cố tư duy “câu lạc bộ khép kín”.
Sau Thế chiến II, sự trỗi dậy của các sổ đăng ký mở giúp ngành linh hoạt hơn, nhưng lại làm tăng thêm sự thiếu minh bạch của doanh nghiệp.
Mặc dù các hệ thống ấy đã thúc đẩy sự tăng trưởng của ngành trong nhiều thập kỷ nhưng chúng không còn đủ đáp ứng tốc độ của nền kinh tế kỹ thuật số hiện đại.
Công nghệ đang viết lại các quy tắc như thế nào
Chúng ta hiện đang chứng kiến một bước ngoặt, nơi Fintech gặp gỡ ngành Hàng hải.
Hồ sơ bất biến thông qua Blockchain
Công nghệ sổ cái phân tán (DLT) mang đến giải pháp thực sự đầu tiên cho “gánh nặng giấy tờ”. Bằng cách tạo ra một hồ sơ quyền sở hữu bất biến, chúng ta có thể chuyển từ hệ thống dựa trên niềm tin để bước sang hệ thống dựa trên xác thực. Những giao dịch chuyển quyền sở hữu từng mất hàng tháng trước đây — nay, về lý thuyết, có thể hoàn tất trong vài phút.
Token hóa: Giải quyết bẫy thanh khoản
Đây là bước chuyển đổi mang tính đột phá nhất. Token hóa cho phép phân chia vốn chủ sở hữu một con tàu. Bằng cách chuyển đổi quyền sở hữu thành token kỹ thuật số, ngành có thể giảm rào cản gia nhập — vốn ở mức hàng triệu đô la Mỹ — xuống mức dễ tiếp cận.
Với chủ tàu, đây là một bước ngoặt. Họ có thể giải phóng phần vốn chủ sở hữu từ đội tàu của mình mà không cần bán cả con tàu — về cơ bản biếncon tàu thành một tài sản thanh khoản.
Triển khai thực tế: Mô hình Shipfinex
Công nghệ này cuối cùng cũng đã đi vào hoạt động. Shipfinex đã đưa quyền sở hữu tàu kỹ thuật số từ ý tưởng thành một giải pháp thị trường vốn hiệu quả.
Mô hình này hoạt động bằng cách số hóa chính cấu trúc truyền thống mà chủ tàu vốn đã và đang sử dụng.
Cấu trúc: Mỗi con tàu được đưa vào một pháp nhân độc lập dưới dạng Tổ chức Phương tiện Mục đích Đặc biệt (SPV). Điều này giúp tài sản được “khoanh vùng” riêng biệt để đảm bảo an toàn và hạn chế rủi ro pháp lý.
Số hóa: Phần vốn chủ sở hữu của SPV sau đó được số hoá thành các Maritime Asset Tokens (MATs) trên một nền tảng blockchain bảo mật.
Kết quả: Với chủ tàu, điều này giải quyết được bẫy thanh khoản. Họ có thể giải phóng vốn chủ sở hữu bằng cách bán một phần tài sản để huy động vốn mở rộng đội tàu hoặc nâng cấp, mà không phải bán toàn bộ con tàu hay mất quyền kiểm soát vận hành.
Với thị trường rộng lớn hơn, điều này tạo ra một liên kết trực tiếp giữa tài sản và hiệu quả khai thác. Người nắm giữ token không chỉ cầm một “biên lai số”, mà tham gia vào chính nền kinh tế thực tế của con tàu — nhận phân bổ lợi nhuận ròng theo tỷ lệ, thông qua hợp đồng thông minh.
Kết luận: Một kỷ nguyên mới của tính toàn diện
Ngành vận tải biển đang đứng ở ngã rẽ. Câu hỏi không còn là chọn truyền thống hay công nghệ, mà là làm thế nào để tích hợp cả hai.
Blockchain và token hóa sẽ là hạ tầng cốt lõi của nền kinh tế hàng hải tương lai. Khi bài toán minh bạch và thanh khoản được tháo gỡ, chúng ta đang tiến gần hơn tới một thế giới nơi quyền sở hữu tàu được dân chủ hóa, dòng vốn được luân chuyển hiệu quả, và ngành hàng hải mở cửa cho một cộng đồng nhà đầu tư toàn cầu.
Chris Lin
Nguồn: Hellenicshippings
