Trái với nhận định thông thường, giá dầu không do một quốc gia, tập đoàn hay liên minh nào chi phối, mà là kết quả của cuộc giằng co phức tạp trên quy mô toàn cầu giữa các nhà sản xuất, giới thương nhân và nhà hoạch định chính sách. Đây là một thị trường không chỉ được định hình bởi các yếu tố vật lý, mà còn bởi yếu tố tâm lý, nơi hành động của chỉ vài nhân tố chủ chốt có thể tạo ra hiệu ứng lan tỏa trên toàn cầu chỉ trong vài giờ.
Ngày 2/11, OPEC+ thông báo tăng sản lượng thêm 137.000 thùng/ngày cho tháng 12, sau đó tạm dừng các đợt tăng mới trong quý I/2026. Quyết định này gây bất ngờ cho nhiều nhà phân tích, những người vốn dự đoán OPEC+ sẽ tiếp tục duy trì chính sách hạn chế sản lượng. Tuy nhiên, đây không phải quyết định vì giá ngắn hạn, mà là bước đi nhằm bảo vệ thị phần và khẳng định sức mạnh Bề ngoài, việc tăng nguồn cung trong bối cảnh giá dầu đang chịu áp lực có vẻ ngược đời, nhưng động thái này không nhằm mục tiêu giá ngắn hạn — mà là về thị phần và quyền lực.
Theo Morningstar, “bảo vệ thị phần giờ quan trọng hơn bảo vệ giá” — một nhận định phản ánh sự chuyển hướng chiến lược quen thuộc của các nhà sản xuất lớn. Thực tế, điều này không phải lần đầu xuất hiện: vào năm 2014 và 2020, Saudi Arabia và Nga từng đồng loạt tăng sản lượng nhằm hạ gục các đối thủ có chi phí khai thác cao hơn, đặc biệt là các nhà sản xuất dầu đá phiến của Mỹ.
Những lần “mở van” đó đã kéo giá dầu lao dốc mạnh, nhưng mục tiêu OPEC+ khi ấylà khôi phục quyền kiểm soát trong thị trường ngày càng bị ảnh hưởng bởi bùng nổ sản lượng dầu của Mỹ. Dù chiến lược năm 2014 phần lớn thất bại (được gọi là “Sai lầm nghìn tỷ đô của OPEC”), nhưng vẫn thành công trong việc loại bỏ một số nhà sản xuất dầu đá phiến vay nợ quá mức.
Chiến lược đằng sau cuộc chiến giá dầu
Nhìn bề ngoài, việc OPEC+ chủ động hạ giá dầu có vẻ là hành động tự gây thiệt hại, song lịch sử cho thấy sự hy sinh ngắn hạn có thể mang lại quyền kiểm soát dài hạn. Bằng cách chấp nhận duy trì mức giá thấp trong một thời gian, OPEC+ có thể buộc các nhà sản xuất biên có chi phí hòa vốn cao hơn phải thu hẹp hoạt động hoặc rút lui khỏi thị trường, Khi các đối thủ này giảm sản lượng, OPEC+ có thể thắt chặt nguồn cung trở lại và giành lại quyền định giá.
Đợt tăng sản lượng mới nhất diễn ra trong bối cảnh sản lượng dầu thô của Mỹ đạt mức kỷ lục hơn 13,7 triệu thùng/ngày. Sự hồi phục này phản ánh độ linh hoạt cao của ngành dầu đá phiến Mỹ – các nhà khai thác có thể tăng sản lượng nhanh chóng khi giá tăng và ngừng khai thác ngay khi giá giảm. Chính đặc tính “đàn hồi” này đã biến Mỹ trở thành nhà sản xuất điều tiết trên thực tế của thế giới.
Tuy nhiên, sự linh hoạt đó cũng đi kèm cái giá phải trả. Khác với OPEC+, nơi các thành viên có thể điều phối cắt giảm sản lượng thông qua thỏa thuận chung, các nhà khai thác dầu của Mỹ lại hoạt động độc lập. Khi hàng chục doanh nghiệp cùng phản ứng trước giá cao bằng cách khoan thêm giếng, hệ quả tất yếu là dư cung trên thị trường. Chính hiệu quả – yếu tố làm nên sức mạnh của dầu đá phiến – lại trở thành điểm yếu khiến ngành này tự hủy hoại chính mình.
OPEC+ nắm rõ quy luật này. Động thái tăng nhẹ sản lượng vào thời điểm hiện tại được xem như một thông điệp gửi tới thị trường: họ sẽ không dễ dàng nhường lại thị phần cho Mỹ, ngay cả khi phải chấp nhận mức giá quanh 75 USD/thùng – thay vì ngưỡng 90 USD/thùng mà nhiều thành viên mong muốn.
Tâm lý định giá đằng sau những thùng dầu
Những thùng dầu vật lý không phải là yếu tố duy nhất chi phối giá cả — kỳ vọng cũng đóng vai trò then chốt. Trong thị trường dầu mỏ, nhận thức thay đổi nhanh hơn sản lượng.
Chỉ cần giới giao dịch dự báo dư cung khoảng 500.000–600.000 thùng mỗi ngày, giá dầu đã bắt đầu điều chỉnh trước khi lượng dầu đó thực sự xuất hiện trên thị trường. Thị trườngtương lai phản ánh một mạng lưới phức tạp các yếu tố, từ mức tồn kho, tỷ giá hối đoái, tạo nên một mạng lưới phản hồi phức tạp. Khi dữ liệu kinh tế cho thấy nhu cầu toàn cầu suy yếu, giới giao dịch sẽ định giá ngay lập tức; ngược lại, chỉ một vụ cháy nhà máy lọc dầu ở California hay căng thẳng tại eo biển Hormuz, giá dầu có thể biến động chỉ sau một đêm, dù nguồn cung toàn cầu vẫn không thay đổi.
Đây là lý do tại sao thị trường dầu mỏ dường như không liên quan đến các yếu tố cơ bản. Bởi giá dầu không chỉ phản ánh cán cân cung – cầu của hôm nay, mà còn là tổng hòa đánh giá và kỳ vọng của hàng triệu nhà giao dịch đang cố đoán trước diễn biến của ngày mai.
Trạng thái bình thường mới: Đá phiến và Cartel
Trong hơn một thập kỷ qua, sự bùng nổ của ngành dầu đá phiến Mỹ đã làm thay đổi vĩnh viễn cục diện năng lượng. Trước đây, OPEC có thể thay đổi giá chỉ bằng một thông báo đơn giản. Giờ đây, ảnh hưởng của OPEC bị hạn chế bởi một ngành công nghiệp Mỹ, vốn có thể phản ứng nhanh hơn bất kỳ nhà sản xuất nào do chính phủ chỉ đạo.
Tuy nhiên, Mỹ cũng không miễn nhiễm với áp lực. Hoạt động khoan dầu đá phiến phụ thuộc đáng kể vào kỷ luật tài chính và niềm tin của giới đầu tư — những yếu tố có thể lung lay nhanh chóng khi giá dầu giảm xuống dưới 70 USD/thùng. Điều đó tạo ra đòn bẩy cho OPEC+, bởi khối này có khả năng chịu đựng giai đoạn giá thấp lâu hơn nhiều so với các doanh nghiệp khai thác độc lập của Mỹ.
Nếu giá dầu Brent giữ ở mức 75–85 USD/thùng, đây được xem là ngưỡng chấp nhận được đối với OPEC+, đồng thời hỗ trợ biên lợi nhuận ổn định cho các nhà máy lọc dầu lớn trên thế giới. Tuy nhiên, nếu tình trạng dư cung thực sự diễn ra, giá dầu vẫn có thể rơi xuống dưới 60 USD/thùng — điều này sẽ thử thách khả năng phục hồi của cả nhà sản xuất và chính sách.
Tác động đối với nhà đầu tư và người tiêu dung
Đối với người tiêu dùng, sự giằng co này thể hiện rõ nhất ở các trạm xăng. Giá xăng thường có độ trễ so với giá dầu thô, vì vậy khi giá dầu giảm, sự nhẹ nhõm cuối cùng cũng xuất hiện - mặc dù hiếm khi nhanh bằng mức tăng. Với nhà đầu tư, việc hiểu rõ cơ chế vận động của thị trường năng lượng là yếu tố then chốt. Cổ phiếu năng lượng nằm trong số những cổ phiếu có tính chu kỳ cao nhất trên thị trường, thường phản ứng nhiều hơn với kỳ vọng giá kỳ hạn hơn là giá giao ngay hiện tại.
Trong bối cảnh dầu bị kẹt giữa bất ổn kinh tế, những hành động của OPEC+ và sản lượng kỷ lục của Mỹ, sự biến động chính là hằng số duy nhất.. Những nhà đầu tư thông minh nhất là những người hiểu rõ các lực lượng định hình “chiến trường” này.
Dầu mỏ vẫn là một loại tiền tệ địa chính trị và cũng là một loại hàng hóa. Và chừng nào OPEC+ cùng các nhà sản xuất dầu đá phiến Mỹ vẫn còn tranh giành ảnh hưởng, thị trường năng lượng sẽ vẫn là một cuộc cạnh tranh đầy rủi ro về sự kiên nhẫn, quyền lực và giá cả.
Chris Lin
Nguồn: oilprice
