Sự khác biệt về phí cảng – chương mới trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung
Trong vài tháng gần đây, thế giới đã chứng kiến sự xuất hiện của một chương mới trong cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, đồng thời có thể là khởi đầu cho một xu hướng mới. Sau khi Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) vào tháng 4/2025 công bố áp dụng các khoản phí cảng bổ sung đối với tàu có liên hệ với Trung Quốc, phía Trung Quốc đã đáp trả tương tự vào tháng 10/2025, khi tuyên bố áp dụng phí cảng trả đũa đối với tàu có liên hệ với Mỹ.
Cả hai quốc gia đều chính thức áp dụng mức phí này vào ngày 14/10/2025. Theo quy định, các khoản phí được đánh vào tàu cập cảng dựa trên nơi con tàu được đóng và quốc gia mà nó có liên kết.
Nếu như thuế nhập khẩu dựa trên xuất xứ hàng hóa là một biện pháp quen thuộc, thì việc sử dụng phí cảng như một công cụ địa chính trị — dựa trên mối liên hệ của con tàu với một quốc gia cụ thể — lại là động thái hoàn toàn mới và chưa từng có tiền lệ.
Những điểm mơ hồ trong quy định
Tính mới mẻ của loại phí này càng trở nên phức tạp hơn do có nhiều điểm chưa rõ ràng về cách thức áp dụng. Hình thức chung của biện pháp từ phía Mỹ và động thái đáp trả từ Trung Quốc đã được biết đến từ lâu, nhưng như thường lệ, vấn đề nằm ở chi tiết.
Liên quan đến các biện pháp của Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR), các bên trong ngành đã tìm kiếm làm rõ về cách đánh giá mối liên hệ với Trung Quốc, đặc biệt là cách xác định “chủ sở hữu” và “người khai thác tàu”. Ngày 10/10/2025, USTR đã ban hành một bản ghi nhớ nhằm làm rõ một số điểm và chỉ ra một số sửa đổi cần thiết. Tuy nhiên, đây không phải là bản FAQ được mong đợi mà họ từng hứa công bố, và các vấn đề cốt lõi vẫn chưa được giải quyết.
Về phía Trung Quốc, Bộ Giao thông Vận tải đã công bố Thông báo Hướng dẫn Thực thi chính thức vào ngày 14/10/2025 (bản tiếng Trung và bản dịch tiếng Anh do BIMCO cung cấp). Tuy nhiên, khái niệm “người khai thác tàu” vẫn chưa được định nghĩa rõ ràng.
Vì các quy định của Trung Quốc thực chất là động thái phản ứng lại các quy định của Mỹ, nên có thể suy đoán hợp lý rằng nếu Mỹ diễn giải các thuật ngữ này theo nghĩa rộng, thì Trung Quốc cũng sẽ áp dụng cách hiểu tương tự.
Các biện pháp tương ứng
Các khoản phí cảng của Trung Quốc rõ ràng là phản ứng trực tiếp đối với phí cảng do USTR áp đặt. Biện pháp này được triển khai sau khi Trung Quốc sửa đổi Quy định về Vận tải Hàng hải Quốc tế, cho phép nước này đáp trả trong trường hợp một quốc gia hoặc vùng lãnh thổ áp dụng, hỗ trợ hoặc ủng hộ các biện pháp hạn chế mang tính phân biệt đối xử đối với các nhà khai thác, tàu hoặc thuyền viên Trung Quốc. Trung Quốc cũng dựa phần lớn nội dung của “Phí Cảng Đặc biệt” trên Thông báo Hành động Mục 301 của USTR liên quan đến phí cảng đặc biệt và các bản sửa đổi sau đó. Các quy định của Trung Quốc phần lớn phản ánh các quy định của Mỹ, thậm chí cả về mức độ mơ hồ trong việc xác định “chủ sở hữu tàu” và “người khai thác tàu”. Trong bối cảnh đó, việc so sánh giữa các biện pháp của Mỹ và Trung Quốc là cần thiết nhằm làm nổi bật những điểm tương đồng và khác biệt. Chúng tôi cũng bổ sung phần bình luận của Gard, dựa trên phân tích nội bộ và các nguồn thông tin trong ngành, không dựa trên bất kỳ thông báo chính thức nào từ phía Mỹ hoặc Trung Quốc.
Intertanko và BIMCO đều đã soạn thảo các điều khoản có lợi cho chủ tàu liên quan đến phí cảng của Mỹ, nhằm giúp phân bổ trách nhiệm pháp lý một cách rõ ràng giữa các bên. Bên cạnh đó, trên thị trường cũng đã xuất hiện nhiều điều khoản riêng khác trên thị trường. Nhiều khả năng các điều khoản đang được BIMCO và Intertanko đưa ra bao gồm cả các khoản phí cảng đặc biệt của Trung Quốc.
Kết luận
Trong tuyên bố ngày 14/10/2025, Bộ Thương mại Trung Quốc nhấn mạnh: “Nếu Mỹ chọn đối đầu, Trung Quốc sẽ theo đến cùng; nếu Mỹ chọn đối thoại, cánh cửa của Trung Quốc vẫn luôn rộng mở.”
Xét theo diễn biến quan hệ thương mại Mỹ - Trung kể từ đầu năm 2025, có thể thấy hai nền kinh tế lớn nhất thế giới vẫn duy trì khả năng đối thoại, nhưng việc họ có thể đạt được một thỏa thuận thực sự hay không vẫn còn là dấu hỏi. Điều chắc chắn là một tiền lệ mới đã được thiết lập — việc sử dụng phí cảng như một công cụ tương tự thuế quan trong chiến tranh thương mại.
Gard đang theo dõi sát sao các diễn biến trong lĩnh vực này thông qua sự phối hợp và chia sẻ thông tin giữa các luật sư bào chữa (Defence lawyers) và nhân viên xử lý khiếu nại (claims handlers) tại các văn phòng toàn cầu, cùng với sự hỗ trợ của mạng lưới phóng viên địa phương rộng khắp tại Mỹ và Trung Quốc. Chúng tôi khuyến khích các hội viên và khách hàng liên hệ bất cứ lúc nào khi có thắc mắc, và Gard luôn sẵn sàng hỗ trợ trong phạm vi tốt nhất có thể.
Chris Lin
Nguồn: gard
