Theo báo cáo Cập nhật Thương mại Toàn cầu cuối năm của UNCTAD, thương mại toàn cầu đang trên đà lần đầu tiên vượt mốc 35 nghìn tỷ USD vào năm 2025, cho thấy hoạt động thương mại vẫn tiếp tục mở rộng trong nửa cuối năm, dù chịu sức ép từ căng thẳng địa chính trị, chi phí gia tăng và nhu cầu toàn cầu không đồng đều làm chậm đà tăng trưởng.
Trong giai đoạn từ tháng 7 đến tháng 9, thương mại toàn cầu tăng 2,5% so với quý trước, trong đó thương mại hàng hóa tăng gần 2% và dịch vụ tăng 4%. Đà tăng dự kiến tiếp diễn trong quý cuối năm nhưng chậm lại, với hàng hóa tăng khoảng 0,5% và dịch vụ tăng 2%. Nếu dự báo chính xác, hàng hóa sẽ đóng góp thêm khoảng 1,5 nghìn tỷ USD và dịch vụ thêm 750 tỷ USD vào tổng kim ngạch năm nay, phù hợp với mức tăng trưởng chung hàng năm là 7%.
Đáng chú ý, một sự thay đổi quan trọng về giá đang diễn ra. Sau hai quý giá trị thương mại tăng trưởng một phần nhờ giá hàng hóa leo thang, giờ đây giá cả được dự báo sẽ giảm. Điều này cho thấy tăng trưởng thương mại toàn cầu cuối năm 2025 chủ yếu đến từ sản lượng hàng hóa vận chuyển thực tế cao hơn chứ không phải từ việc tăng giá, phản ánh nhu cầu vẫn ổn định ngay cả khi lạm phát giảm.
Đông Á, châu Phi và thương mại Nam–Nam dẫn dắt đà tăng trưởng
Khu vực Đông Á ghi nhận mức tăng trưởng xuất khẩu mạnh nhất trong một năm qua, đạt 9%, được hỗ trợ bởi sự tăng vọt 10% trong thương mại nội vùng. Châu Phi cũng duy trì đà tăng tích cực với nhập khẩu tăng 10% và xuất khẩu tăng 6%. Thương mại Nam–Nam tăng khoảng 8%, cho thấy mối quan hệ kinh tế ngày càng sâu sắc giữa các nền kinh tế đang phát triển.
Xét theo từng quốc gia, Trung Quốc và Hàn Quốc nổi bật tại Đông Á, trong khi Brazil và Nam Phi là động lực chính ở Nam Mỹ và châu Phi. Ấn Độ và Trung Quốc cũng thuộc nhóm tăng trưởng mạnh nhất về xuất khẩu dịch vụ, phản ánh vai trò ngày càng lớn của các nền kinh tế mới nổi trong thương mại toàn cầu.
Sản xuất tăng mạnh nhưng ô tô suy yếu
Sản xuất tăng 10% so với năm trước, dẫn đầu là ngành điện tử (tăng 14%) nhờ nhu cầu liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI). Nông nghiệp mở rộng mạnh trong quý III, với xuất khẩu ngũ cốc và rau quả cùng tăng 11%. Thương mại ô tô giảm 4%, trong khi thương mại nhiên liệu hóa thạch đi xuống trong bối cảnh giá thấp hơn.
Một năm phục hồi – nhưng rủi ro còn phía trước
Thương mại năm 2025 liên tục vượt trội so với tăng trưởng kinh tế toàn cầu, đảo ngược tình trạng trì trệ của giai đoạn 2023–2024. Tuy vậy, sự mất cân bằng vẫn ở mức cao, trong khi xu hướng friendshoring và nearshoring — dịch chuyển thương mại sang các đối tác có cùng quan điểm chính trị hoặc gần về địa lý — lại gia tăng, tái định hình các mô hình thương mại.
Hướng sang năm 2026, UNCTAD dự báo tăng trưởng thương mại sẽ yếu hơn do hoạt động kinh tế toàn cầu chậm lại, gánh nặng nợ gia tăng, chi phí thương mại cao hơn và tình trạng bất ổn kéo dài ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động.
Nhìn về năm 2026, UNCTAD dự báo tăng trưởng sẽ yếu hơn do hoạt động kinh tế toàn cầu chậm lại, nợ gia tăng, chi phí thương mại cao hơn và sự bất ổn kéo dài ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động.
Chris Lin
Nguồn: UNCTAD
