Tổng thống Mỹ Donald Trump bắt tay Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba tại Nhà Trắng ở Washington, Mỹ, ngày 7 tháng 2 năm 2025. Ảnh: REUTERS/Kent Nishimura.
Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba công bố thỏa thuận thương mại song phương hôm thứ Tư đã cho thấy một thực tế: mọi điều khoản đều có thể thương lượng. Washington sẽ áp thuế nhập khẩu 15% đối với hàng hóa từ Nhật Bản, bao gồm cả ô tô – động thái được đánh giá là một thắng lợi rõ rệt dành cho Tokyo, nhưng lại đánh dấu sự thoái lui của ông Trump khỏi chiến lược thuế theo ngành từng là biểu tượng chính sách thương mại của ông. Thỏa thuận này cũng khiến hệ thống thuế quan vốn đã phức tạp của Mỹ trở nên khó đoán định hơn.
Giữa những tin đồn về việc ông từ chức sau kết quả bầu cử gây bất lợi cho liên minh cầm quyền vào cuối tuần, ông Ishiba tuyên bố rằng đất nước của ông, quốc gia xuất khẩu 150 tỷ đô la hàng hóa Nhật Bản sang Mỹ năm ngoái, đã đạt được thỏa thuận tốt nhất trong số các quốc gia có thặng dư thương mại với Hoa Kỳ. Điều đó đúng tính đến thời điểm này, . Thỏa thuận này giảm 10 điểm phần trăm mức thuế so với mức thuế mà Trump đã đe dọa. Vương quốc Anh đạt được mức thuế 10%, nhưng xuất khẩu sang Mỹ nhiều hơn nhập khẩu.
Một diễn biến bất ngờ từ thỏa thuận thương mại Mỹ - Nhật là việc phá vỡ hoàn toàn khuôn mẫu thuế quan mà Tổng thống Donald Trump từng cam kết. Trước đó, ông Trump chủ trương áp dụng các mức thuế theo từng ngành đối với các mặt hàng như ô tô, dược phẩm, thép và chất bán dẫn. Tuy nhiên, việc dành cho Nhật Bản một mức thuế suất cố định 15% đối với ô tô xuất khẩu – mặt hàng chiếm gần 30% tổng xuất khẩu của Nhật sang Mỹ – thay vì mức thuế 25% theo ngành như đã từng tuyên bố, cho thấy chính sách thuế của Trump không hề bất di bất dịch ngoài mức thuế cơ bản 10% mà ông áp dụng trên toàn bộ các đối tác thương mại toàn cầu của Hoa Kỳ.
Triển vọng cho các hãng xe Nhật sẽ càng tươi sáng hơn nếu Tổng thống Trump áp thuế tương đương hoặc thấp hơn đối với ô tô nhập khẩu từ Canada và Mexico. Lấy ví dụ Toyota – nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới – đã bán 2,3 triệu xe tại Mỹ năm ngoái (chiếm 23% tổng sản lượng toàn cầu) và sản xuất hơn một nửa số đó ngay tại Mỹ, tuy nhiên, hãng cũng đã sản xuất khoảng 800.000 xe tại Canada và Mexico. Nếu hai quốc gia láng giềng vẫn bị áp mức thuế 25%, Honda và Nissan sẽ gặp khó khăn đặc biệt. Trong khi đó, Hàn Quốc – một cường quốc xuất khẩu ô tô khác tại châu Á – giờ đây có lý do để hy vọng được miễn trừ.
Thông tin này đủ để thị trường phản ứng tích cực: Chỉ số Topix Autos tăng 11% đã dẫn đến đà tăng mạnh mẽ của thị trường chứng khoán. Lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 5 năm cũng tăng 9 điểm cơ bản lên 1,11%, mức cao nhất kể từ 1/4. Tuy nhiên, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản vẫn giữ quan điểm thận trọng, bởi thực chất đây vẫn là cú giáng với nền kinh tế 4.000 tỷ USD đang chật vật: năm ngoái, 53% hàng hóa Nhật xuất sang Mỹ được miễn thuế – theo phân tích của William Bratton (BNP Paribas).
Một số nhượng bộ trong thỏa thuận thương mại Mỹ - Nhật dường như dường như ít mang tính vật chất, được thiết kế khéo léo để Tổng thống Trump dễ dàng khoe khoang với công chúng Mỹ. Điển hình là cam kết từ phía Nhật Bản sẽ đầu tư 550 tỷ đô la Mỹ vào thị trường Mỹ – con số này cao gấp gần bốn lần tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Nhật sang Mỹ nhưng SoftBank trước đó đã cam kết đầu tư 100 tỷ USD vào Mỹ trong vòng 4 năm.
Ngoài ra, Thủ tướng Ishiba cũng làm rõ rằng việc nhập khẩu gạo từ Mỹ sẽ nằm trong "mức tiếp cận tối thiểu", vốn không ảnh hưởng lớn đến các nhà sản xuất nội địa do đó nhóm vận động hành lang hùng mạnh của nông dân Nhật Bản sẽ vẫn được bảo vệ. Nếu ông Ishiba từ chức sau thỏa thuận này, ít nhất ông có thể tránh bị chỉ trích vì thái độ cứng rắn trong các cuộc đàm phán thuế quan. Và các nhà lãnh đạo nước ngoài sẽ âm thầm ca ngợi ông.
Chris Lin
Nguồn: Reuters
