Vladimir Putin có thể đã mất đi một phần doanh thu sau khi Kyiv đóng tuyến đường ống dẫn khí từ nguồn cung của Nga, nhưng Moscow đã có các lựa chọn thay thế để vận chuyển khí đốt, giúp Nga tránh được những thiệt hại kinh tế nghiêm trọng.
Nga dự định mở rộng xuất khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) đồng thời chuyển hướng khí đốt qua đường ống tới các khách hàng khác, như Trung Quốc.
"Chúng tôi sẽ tiếp tục tăng thị phần trên thị trường LNG toàn cầu" ngay cả khi các lệnh trừng phạt nhằm ngăn cản sự tăng trưởng này, Putin nói trong buổi họp báo thường niên ngày 19 tháng 12. Ông cũng bày tỏ sự tự tin rằng tập đoàn khí đốt khổng lồ Gazprom PJSC của Nga sẽ vượt qua được việc chấm dứt vận chuyển khí đốt qua Ukraine.
Mặc dù có nhiều lời kêu gọi cấm nhập khẩu khí đốt từ Nga, châu Âu vẫn đang mua một lượng kỷ lục khí LNG siêu lạnh từ Nga, chủ yếu từ nhà máy Yamal LNG do Novatek PJSC dẫn đầu.
Lượng khí đốt này đã vượt qua mức mà Nga từng bán qua Ukraine trước ngày 1 tháng 1, khi Kyiv từ chối cho phép vận chuyển thêm vì không muốn nguồn thu từ quá cảnh tài trợ cho cỗ máy chiến tranh của Moscow và đóng tuyến đường ống đã tồn tại 50 năm qua lãnh thổ của mình.
Tình hình này cho thấy khó khăn mà châu Âu gặp phải khi muốn cắt đứt quan hệ với Nga, quốc gia đã củng cố vị trí là nhà cung cấp hàng hóa quan trọng cho lục địa này trong thập kỷ qua. Nó cũng nhấn mạnh cách cuộc xâm lược Ukraine vào tháng 2 năm 2022 đã buộc Nga phải liên tục điều chỉnh mạng lưới thương mại của mình. Tuy nhiên, Moscow đã chứng minh rằng ngay cả khi một con đường đến thị trường bị đóng lại, Nga vẫn có những lối đi khác.
Xuất khẩu LNG của Nga đã đạt kỷ lục vào năm ngoái, theo dữ liệu theo dõi tàu.
Trước cuộc xâm lược, Nga từng bán khoảng 155 tỷ mét khối khí đốt qua đường ống đến châu Âu mỗi năm. Năm 2024, nước này xuất khẩu khoảng 30 tỷ mét khối khí đốt đến khu vực này, với hơn một nửa lượng khí đi qua Ukraine.
Vì phần lớn khí đốt qua đường ống của Nga đã ngừng chảy đến châu Âu, việc chấm dứt tuyến đường qua Ukraine sẽ không ảnh hưởng nhiều đến nền kinh tế, Tatiana Orlova, một nhà kinh tế tại Oxford Economics, nhận định.
"Châu Âu vẫn sẽ cần khí đốt vì tất cả nỗ lực để tự cắt giảm phụ thuộc vào khí đốt Nga chưa thành công," Orlova nói. "Họ có thể sẽ mua nhiều LNG của Nga hơn để bù đắp cho sự sụt giảm nhập khẩu khí tự nhiên từ Nga," bà nói thêm.
Gazprom đã bán khoảng 6 tỷ USD khí đốt qua Ukraine vào năm 2024, theo tính toán của Bloomberg. Tuy nhiên, hầu hết các nhà kinh tế và nhà nghiên cứu đều dự báo tác động lên nền kinh tế sẽ rất nhỏ từ việc mất doanh số này. Nga sẽ mất khoảng 0,2% đến 0,3% tổng sản phẩm quốc nội (GDP), theo ước tính của các nhà phân tích.
"Những con số này quá nhỏ để ảnh hưởng đến cỗ máy chiến tranh của Putin," David Oxley, một nhà kinh tế tại Capital Economics, cho biết trong một ghi chú tuần trước. Để so sánh, Ukraine sẽ mất khoảng 0,5% GDP do chấm dứt thu phí từ việc trung chuyển khí đốt.
Slovakia, nước phụ thuộc nặng nề vào khí đốt Nga và cũng thu lợi từ phí trung chuyển, dự kiến mất khoảng 0,3% GDP, theo ước tính của Oxley.
Ngoài doanh thu từ LNG, Nga còn có các tuyến đường ống khác để vận chuyển khí đốt, giúp bù đắp tổn thất từ tuyến qua Ukraine.
Các chuyến hàng tới Trung Quốc, thị trường lớn nhất thay thế châu Âu cho khí đốt qua đường ống của Nga, dự kiến đạt mức kỷ lục khoảng 31 tỷ mét khối vào năm 2024. Lượng này sẽ tăng lên 38 tỷ mét khối trong năm nay khi đường ống Sức mạnh Siberia đạt công suất thiết kế đầy đủ.
Điều này sẽ bù đắp được một nửa lượng khí bị mất khi tuyến qua Ukraine chấm dứt, theo ước tính của Sergey Vakulenko, một học giả tại Carnegie Endowment for International Peace.
Gazprom cũng có thể bán thêm qua TurkStream, đường ống trực tiếp dẫn khí từ Nga tới Thổ Nhĩ Kỳ dưới Biển Đen, đồng thời cung cấp cho một số khách hàng châu Âu. Năm 2025, Gazprom có thể bán 25 tỷ mét khối khí tới Thổ Nhĩ Kỳ và 15 tỷ mét khối tới châu Âu thông qua TurkStream, Vakulenko dự đoán.
Nga có kế hoạch chuyển hướng một phần nhiên liệu tới các nước Trung Á và làm việc để tăng công suất của đường ống thời Liên Xô từ Nga tới Uzbekistan qua Kazakhstan.
Về mặt chính trị, vấn đề khí đốt mang đến cho Kremlin cơ hội chứng minh rằng Putin không bị cô lập, Sergei Markov, một cố vấn chính trị thân Kremlin, cho biết.
"Đối với Moscow, việc phá vỡ sự cô lập ngoại giao là cực kỳ quan trọng," Markov nói, đề cập tới chuyến thăm bất ngờ tới Moscow của Thủ tướng Slovakia Robert Fico vào ngày 23 tháng 12 để thảo luận về khí đốt cùng các vấn đề khác. Ông là nhà lãnh đạo châu Âu thứ hai tới thăm Moscow kể từ khi Nga xâm lược Ukraine, sau chuyến đi của Thủ tướng Hungary Viktor Orban vào tháng 7.
Putin tháng trước cho biết Nga sẵn sàng vận chuyển khí đốt tới châu Âu, nhưng ông cảnh báo rằng bất kỳ thỏa thuận mới nào cũng sẽ khó đạt được, đặc biệt trong bối cảnh giá cả tăng cao do nguồn cung hạn chế mà châu Âu đang đối mặt.
Tuy nhiên, các kế hoạch về cả khí đốt qua đường ống và LNG có thể đối mặt với những thách thức riêng. Mặc dù Nga dự định bắt đầu xuất khẩu qua một tuyến đường thứ hai tới Trung Quốc trong hai năm tới, các cuộc đàm phán cho tuyến đường ống thứ ba đã bị đình trệ do bất đồng về các điều khoản.
Nga đặt mục tiêu tăng gấp ba lần xuất khẩu LNG lên 100 triệu tấn vào năm 2035, từ mức 33 triệu tấn năm ngoái, nhưng các lệnh trừng phạt từ phương Tây đối với tất cả các dự án tương lai quan trọng và đội tàu vận chuyển LNG gây phức tạp.
"Lĩnh vực khí đốt tự nhiên và LNG đã thay đổi đáng kể đối với Nga trong ba năm qua," Claudio Steuer, một chuyên gia năng lượng và giảng viên tại IHRDC, Boston, cho biết. Điều này đòi hỏi "đầu tư và nỗ lực lớn hơn nhiều cho một ngành kinh doanh ít sinh lời hơn" khi Nga phải tìm kiếm khách hàng ở xa hơn với những người mua nhạy cảm hơn về giá.
Các lệnh trừng phạt đã kìm hãm tham vọng tăng trưởng LNG của Nga. Dự án Arctic LNG 2 mới nhất của Novatek vào năm ngoái đã bắt đầu xuất khẩu hạn chế, nhưng các lệnh trừng phạt của Mỹ và đồng minh đã giới hạn khả năng tiếp cận các tàu chở hàng hạng băng cần thiết để di chuyển qua các vùng nước băng giá phía Bắc và khiến người mua nước ngoài không muốn mua hàng.
Năm 2025, trọng tâm sẽ nằm ở quyết định của Donald Trump về các lệnh trừng phạt đối với Nga. Tình hình trở nên phức tạp hơn khi Mỹ cũng có tham vọng cung cấp thêm LNG của mình tới châu Âu.
Lệnh cấm trung chuyển các lô hàng Yamal LNG tại các cảng châu Âu cũng có thể làm phức tạp logistics cho nguồn cung của Nga tới châu Á khi tuyến đường biển phía Bắc đóng cửa, nhưng các lệnh trừng phạt có thể khiến nhiều nguồn cung này được chuyển tới châu Âu thay thế.
Ngọc Quỳnh
Nguồn: gcaptain
