Ngày 23/5, Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất áp mức thuế toàn diện 50% đối với hàng hóa từ Liên minh châu Âu (EU), làm dấy lên lo ngại về nguy cơ suy thoái kinh tế có thể kéo giảm tiêu thụ dầu và gây áp lực lên các nhà máy lọc dầu.
Trong một bài đăng trên nền tảng mạng xã hội Truth Social, ông Trump kêu gọi áp dụng mức thuế cao này bắt đầu từ ngày 1/6, đồng thời chỉ trích EU là "rất khó làm việc cùng" trong các cuộc đàm phán thương mại.
Mức thuế đề xuất 50% cao hơn đáng kể so với mức 20% mà ông Trump từng công bố hôm 2/4, trước khi tạm hoãn trong 90 ngày và điều chỉnh tạm thời xuống 10%.
Giới phân tích nhanh chóng đưa ra cảnh báo rằng mức thuế đề xuất 50% nhiều khả năng chỉ là vị thế đàm phán ban đầu cho các cuộc thương lượng giữa Mỹ và Liên minh châu Âu, tương tự như tiến triển gần đây trong quan hệ thương mại Mỹ - Trung sau nhiều tháng căng thẳng.
“Mức thuế cao như vậy sẽ khó duy trì lâu dài, nhưng khả năng Mỹ áp mức thuế cao hơn hiện tại là có thật,” các chuyên gia của S&P Global Commodity Insights, James Bambino và Richard Joswick, nhận định trong một bản tin phân tích.
Năm 2024, EU ghi nhận thặng dư thương mại với Mỹ lên tới 198,2 tỷ euro (tương đương 225 tỷ USD), khiến Mỹ trở thành đối tác thương mại lớn nhất của khối và là thị trường xuất khẩu chủ lực cho các mặt hàng máy móc, nông sản và sản phẩm dầu mỏ.
Theo đánh giá của ING, mức thuế 50% nếu được áp dụng có thể khiến tăng trưởng GDP của EU giảm khoảng 0,6 điểm phần trăm, đẩy nền kinh tế khu vực đồng euro tiến sát nguy cơ rơi vào suy thoái.
Tác động kinh tế
Trước những bất ổn liên quan đến thuế quan trong tháng 4, S&P Global Commodity Insights đã hạ mạnh dự báo tiêu thụ dầu tại châu Âu.
Trong báo cáo nhu cầu sản phẩm tinh chế công bố ngày 30/4, các chuyên gia của tổ chức này đã điều chỉnh giảm dự báo tăng trưởng GDP châu Âu từ 2,5% xuống còn 2,2%, tương đương với mức giảm khoảng 50.000 thùng dầu diesel/ngày và 10.000 thùng nhiên liệu máy bay/ngày trong năm 2025.
Theo phân tích của Goldman Sachs, cứ mỗi 1% GDP toàn cầu sụt giảm có thể khiến khoảng chênh lệch kỳ hạn (timespread) giá dầu vượt quá một năm giảm khoảng 8 USD/thùng, xét đến tác động kích thích từ giá thấp và khả năng cắt giảm sản lượng ngoài OPEC.
Tuy vậy, thị trường dầu mỏ phản ứng khá dè dặt với thông tin trên trong ngày 23/5. Giá dầu Brent châu Âu chỉ nhích nhẹ, từ khoảng 63,4 USD/thùng lúc 12:00 GMT lên khoảng 65 USD/thùng lúc 14:30 GMT.
Các nhà lập pháp EU đã soạn sẵn gói thuế đối trọng trị giá khoảng 95 tỷ euro, nhưng tạm hoãn trong 90 ngày, đến ngày 14/7, để dành không gian cho đàm phán với Washington.
Để thúc đẩy đối thoại, EU cũng đề xuất một thỏa thuận thương mại trị giá 50 tỷ euro, bao gồm mua khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) và đậu tương của Mỹ. Tuy nhiên, nếu không đạt được tiến triển, giới phân tích cảnh báo EU có thể chuyển sang lập trường cứng rắn hơn.
Nguy cơ áp thuế năng lượng vẫn hiện hữu
Cho đến nay, mặt hàng dầu tinh chế xuất khẩu từ châu Âu sang Mỹ – một thị trường chủ lực – vẫn chưa bị áp thuế. Tuy nhiên, giới giao dịch vẫn thận trọng trước nguy cơ dòng chảy năng lượng có thể trở thành mục tiêu trong căng thẳng thương mại Mỹ – EU đang leo thang.
Với đặc điểm là khu vực dư thừa xăng, các nhà máy lọc dầu châu Âu thường xuyên xuất khẩu một lượng lớn nhiên liệu này sang Mỹ, đạt đỉnh từ 300.000 đến 400.000 thùng/ngày trong mùa hè.
Khi mùa lái xe tại Mỹ đang đến gần và biên lợi nhuận xăng trong khu vực đã ở mức cao, phần lớn giới đầu cơ kỳ vọng chính quyền Trump sẽ tránh áp thuế lên năng lượng, do điều này có thể đẩy giá nhiên liệu nội địa Mỹ tăng vọt.
Tuy được kỳ vọng sẽ được miễn trừ, mặt hàng xăng từ châu Âu vẫn có khả năng nằm trong diện tăng thuế, theo cảnh báo từ một số chuyên gia trong ngành, và điều này có thể dẫn đến tác động nghiêm trọng đối với cả Mỹ và EU.
Tại Mỹ, nếu nguồn cung xăng từ châu Âu bị hạn chế, giá nhiên liệu tại khu vực Bờ Đông (PADD 1) – nơi tồn kho vốn đã ở mức thấp mang tính cấu trúc và dễ bị ảnh hưởng bởi gián đoạn nguồn cung – sẽ tăng nhanh, theo bà Rebeka Foley, chuyên gia phân tích dầu của Commodity Insights.
Trong khi đó, tại châu Âu, việc suy giảm dòng chảy hàng hóa sang Mỹ có thể khiến các nhà máy lọc dầu thêm khó khăn, vốn đã phải đối mặt với nhu cầu xuất khẩu suy yếu từ thị trường Tây Phi, bà Foley nhận định thêm.
Tác động đối với Vương quốc Anh
Khi không còn nhiều lựa chọn xuất khẩu, các nhà máy lọc dầu châu Âu có thể sẽ chuyển hướng sang thị trường Vương quốc Anh để tiêu thụ lượng sản phẩm tồn dư. Tuy vậy, các nhà lọc dầu Anh vẫn tỏ ra tự tin rằng họ có thể chống chịu áp lực nhập khẩu gia tăng, nếu châu Âu phải đối mặt với các mức thuế năng lượng nghiêm ngặt hơn từ Mỹ.
“Nếu nhu cầu từ Mỹ đối với sản phẩm của EU giảm, chúng ta có thể chứng kiến dòng hàng chảy mạnh hơn vào thị trường Anh,” ông Viral Gathani, Giám đốc điều hành cấp cao của EET Fuels, đơn vị sở hữu nhà máy lọc dầu Stanlow (Anh), chia sẻ với Platts ngày 23/5. Tuy nhiên, ông vẫn lạc quan rằng lợi thế chi phí logistics thấp hơn sẽ giúp các nhà sản xuất nội địa giữ được tính cạnh tranh.
Dù nền kinh tế Anh và EU thời gian qua vẫn cho thấy sự chống chịu nhất định, rủi ro vĩ mô vẫn đang bao trùm. Chỉ số Nhà quản trị mua hàng (PMI) ngành sản xuất của Eurozone đã đạt mức cao nhất trong 32 tháng vào tháng 4, nhưng vẫn nằm trong vùng suy giảm, phản ánh sự bất ổn trong tâm lý tiêu dùng.
“Doanh số và biên lợi nhuận từ sản phẩm tinh chế rất nhạy cảm với sức khỏe kinh tế vĩ mô. Và cả Anh lẫn châu Âu đều sẽ bị ảnh hưởng nếu kinh tế Mỹ giảm tốc do tác động từ các chính sách thuế – điều mà về mặt kỹ thuật là hoàn toàn có khả năng xảy ra,” ông Gathani nhận định.
Chris Lin
Nguồn: spglobal
