Israel đã tấn công mỏ khí đốt South Pars trong nỗ lực làm tê liệt ngành năng lượng then chốt của Iran
Xung đột leo thang giữa Israel và Iran, với việc cả hai bên liên tục phóng tên lửa và triển khai máy bay không người lái, đã gây ra những xáo trộn trên thị trường năng lượng toàn cầu. Các cuộc không kích của Israel hôm thứ Bảy đã nhắm vào hệ thống hạ tầng năng lượng trọng yếu của Iran, bao gồm các kho dự trữ dầu, nhà máy lọc dầu và trạm điện. Trong số các mục tiêu bị tấn công có mỏ khí South Pars khổng lồ – một phần của mỏ khí tự nhiên lớn nhất thế giới, nằm ngoài khơi tỉnh Bushehr phía nam Iran và là nguồn cung cấp chính cho sản lượng khí đốt của nước này.
South Pars là mỏ khí mà Iran cùng chia sẻ quyền khai thác với quốc gia láng giềng Qatar, nơi gọi phần mỏ nằm trong lãnh hải của mình là North Dome. Cuộc tấn công buộc Tehran phải tạm ngừng một phần hoạt động tại mỏ này, làm dấy lên lo ngại rằng xung đột lan rộng có thể đe dọa nghiêm trọng đến sản lượng và nguồn cung năng lượng của Iran.
Ngoại trưởng Abbas Araghchi đã lên án gay gắt việc Israel tấn công mỏ khí South Pars, cho rằng đây là hành động nhằm “mở rộng chiến tranh ra ngoài lãnh thổ Iran”.
“Hành động kéo xung đột vào khu vực Vịnh Ba Tư là một sai lầm chiến lược nghiêm trọng, có chủ đích và nhằm mục tiêu mở rộng chiến tranh vượt ra ngoài biên giới Iran,” hãng tin AFP dẫn lời ông Araghchi trong cuộc gặp với các nhà ngoại giao nước ngoài.
Iran phụ thuộc nặng nề vào năng lượng hóa thạch
Iran là một trong những quốc gia đóng vai trò lớn trên thị trường năng lượng toàn cầu, với trữ lượng khí đốt tự nhiên đã được chứng minh lớn thứ hai thế giới, theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ (EIA).
Theo số liệu từ Diễn đàn Các nước Xuất khẩu Khí, Iran đã sản xuất khoảng 266,25 tỷ mét khối khí đốt trong năm 2023, trong đó tiêu thụ nội địa chiếm tới 255,5 tỷ mét khối và chỉ xuất khẩu khoảng 15,8 tỷ mét khối.
Iran cũng sở hữu trữ lượng dầu thô đã được chứng minh lớn thứ ba thế giới, chiếm khoảng 9% tổng trữ lượng dầu toàn cầu.
Hiện nước này khai thác khoảng 3,3 triệu thùng dầu thô và 1,3 triệu thùng condensate cùng các chất lỏng khác mỗi ngày, trong đó xuất khẩu khoảng 1,8 triệu thùng, theo công ty phân tích dữ liệu Kpler có trụ sở tại Bỉ.
Iran là nhà sản xuất dầu lớn thứ ba trong Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC), và doanh thu từ xuất khẩu năng lượng chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách chính phủ cũng như dự trữ ngoại hối của quốc gia này.
Một báo cáo của Cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ (EIA) cho biết Iran đã thu về khoảng 144 tỷ USD (tương đương 138,5 tỷ euro) từ xuất khẩu dầu trong giai đoạn 2021–2023.
Theo báo cáo, Iran sử dụng nhiều biện pháp che giấu như tắt hệ thống nhận dạng tàu, chuyển tải dầu từ tàu này sang tàu khác trên biển, hoặc thay nhãn xuất xứ hàng hóa sang các quốc gia khác để né tránh theo dõi, khiến việc xác định chính xác sản lượng xuất khẩu trở nên khó khăn.
Trung Quốc hiện vẫn là khách hàng lớn của dầu thô Iran, với sản lượng nhập khẩu lên tới 1,71 triệu thùng/ngày trong tháng 3 — tăng 20% so với 1,43 triệu thùng/ngày trong tháng 2, theo hãng tin Reuters.
Iran đã tìm cách che giấu hoạt động xuất khẩu dầu của mình, bao gồm cả việc chuyển tải dầu giữa các tàu trên biển
Các lệnh trừng phạt làm tê liệt nền kinh tế Iran
Dù sở hữu trữ lượng dầu khí khổng lồ, phần lớn tiềm năng năng lượng của Iran vẫn chưa được khai thác hiệu quả.
Giới chức Iran thừa nhận nước này cần công nghệ tiên tiến và hàng tỷ USD đầu tư mới để hiện đại hóa ngành dầu khí. Tuy nhiên, Iran đang chịu một trong những chế độ trừng phạt nghiêm ngặt nhất thế giới, gây cản trở nghiêm trọng đến hoạt động thương mại và thu hút đầu tư.
Thỏa thuận hạt nhân mang tính bước ngoặt năm 2015 từng hứa hẹn nới lỏng trừng phạt nếu Iran hạn chế chương trình hạt nhân, nhưng Tổng thống Donald Trump đã đơn phương rút Mỹ khỏi thỏa thuận này vào năm 2018 và tái áp đặt trừng phạt ngay trong nhiệm kỳ đầu tiên.
Các biện pháp trừng phạt nhằm vào chương trình hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Tehran, đồng thời nhắm vào hoạt động xuất khẩu dầu, ngành ngân hàng và vận tải biển. Xuất khẩu khí đốt tự nhiên của Iran cũng bị hạn chế nghiêm trọng trong những năm gần đây.
Những biện pháp này đã khiến nền kinh tế Iran suy kiệt, với lạm phát tăng vọt và đồng nội tệ lao dốc nghiêm trọng.
Mất điện tại Iran
Nhiều thập kỷ quản lý yếu kém cùng với căng thẳng địa chính trị đã khiến các vấn đề kinh tế của Iran thêm trầm trọng. Dù sở hữu nguồn tài nguyên dầu khí dồi dào, Iran vẫn phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt năng lượng do sản lượng suy giảm, thiết bị lạc hậu và thiếu đầu tư vào hạ tầng.
Iran phụ thuộc lớn vào khí đốt tự nhiên cho tiêu dùng trong nước, đặc biệt là trong sản xuất điện. Hơn 95% hộ gia đình tại Iran được kết nối với hệ thống đường ống dẫn khí, trong khi chính sách trợ giá năng lượng khiến tình trạng tiêu thụ quá mức ngày càng nghiêm trọng.
Những năm gần đây, chính phủ Iran buộc phải thực hiện các đợt cắt điện luân phiên trên diện rộng, ảnh hưởng đến cả hộ gia đình và nhà máy, nhằm đối phó với nhu cầu điện tăng đột biến.
Vào tháng 5, Tổng thống Masoud Pezeshkian đã lên tiếng chỉ trích tình trạng “tiêu thụ điện quá mức và không hợp lý” tại nước này.
Chris Lin
Nguồn: DW
