Cảng Hải Phòng (Việt Nam)
Việc Cảng Savannah công bố Việt Nam là đối tác thương mại có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong tháng 11, với sản lượng container tăng 38% trong vòng năm năm, tuyên bố này mang ý nghĩa sâu xa hơn nhiều so với câu chuyện thành công của một cửa ngõ logistics tại Mỹ.
Diễn biến đó cũng xác nhận những gì dữ liệu vận tải biển đã báo hiệu trong nhiều tháng qua: Việt Nam không chỉ đơn thuần tiếp nhận phần dịch chuyển sản xuất theo mô hình “Trung Quốc +1”, mà đang thực hiện một cuộc thâu tóm toàn diện ngành sản xuất hướng đến thị trường Mỹ, điều này đang tái định hình dòng chảy hàng hóa xuyên Thái Bình Dương với tốc độ đáng kinh ngạc.
Những con số cho thấy sự tái cấu trúc chuỗi cung ứng đang được thúc đẩy, không chỉ bởi sự dịch chuyển công nghiệp thực sự, mà còn bởi kỹ thuật thuế quan ở quy mô lục địa.
Các cảng Việt Nam xử lý kỷ lục 29,9 triệu TEU trong năm 2024, tăng 21% — vượt xa mức tăng trưởng nhập khẩu 12,8% của Mỹ. Đáng chú ý hơn là sự mất cân đối song phương: Việt Nam tạo ra thặng dư thương mại 123 tỷ USD với Mỹ, tương đương khoảng 2,5 triệu TEU hàng container xuất sang Mỹ, tăng 15–20% so với cùng kỳ năm trước, chủ yếu ở nhóm hàng dệt may và điện tử.
Tỷ lệ hàng hóa này phản chiếu mối quan hệ lịch sử giữa Trung Quốc và các cảng của Mỹ, nhưng Việt Nam đã đạt được mức bất đối xứng tương đương chỉ trong một khoảng thời gian ngắn hơn rất nhiều.
Thỏa thuận Mỹ – Việt Nam mới công bố gần đây về việc giảm thuế song phương xuống còn 20% và mở đường cho một số mặt hàng được hưởng thuế suất tiềm năng 0%, đã củng cố chính sách cho những gì mà áp lực kinh tế đã tạo ra.
Đối diện mức thuế 25% theo Mục 301 áp lên hàng hóa Trung Quốc so với mức thuế suất thấp hơn đáng kể đối với hàng hóa có xuất xứ Việt Nam, các nhà sản xuất nhận thấy rằng chi phí xử lý bổ sung và hành trình vận chuyển dài hơn qua Đông Nam Á vẫn mang lại hiệu quả đầu tư hấp dẫn.
Phản ứng về mặt hạ tầng cho thấy rõ ai là người tin rằng sự dịch chuyển này sẽ mang tính lâu dài.
Việt Nam đang đẩy mạnh mở rộng năng lực khai thác cảng nước sâu, trong đó Cảng Gemalink 2A tại Cái Mép bổ sung thêm 1,5 triệu TEU công suất, còn Lạch Huyện tiếp tục xây dựng các cầu bến mới để đón tàu trọng tải lớn. Mục tiêu sản lượng thông qua các cảng trong năm 2025 được đặt ở mức 32–35 triệu TEU.
Đây đều là những cam kết dài hạn, dựa trên sự thống trị bền vững trong lĩnh vực sản xuất phục vụ xuất khẩu.
Trong khi đó, Liên đoàn Bán lẻ Quốc gia Mỹ (NRF) dự báo lượng hàng nhập khẩu vào nước này sẽ giảm 5,6%, xuống còn 24,1 triệu TEU trong năm 2025, do những bất ổn liên quan đến chính sách thuế và các biện pháp thực thi tiềm tàng đối với các hoạt động trung chuyển hàng qua Việt Nam.
Các hãng tàu đang thể hiện quan điểm của mình thông qua cách điều phối đội tàu. Tháng 11 vừa qua, tuyến TP11/US1 của Gemini, khởi hành từ Hải Phòng, đã chọn Savannah làm điểm cập cảng đầu tiên tại Bờ Đông nước Mỹ — một quyết địn định tuyến hoàn toàn bỏ qua các cửa ngõ truyền thống ở Bờ Tây.
Tuy nhiên, câu hỏi về tính xác thực của hoạt động sản xuất vẫn còn bỏ ngỏ.
Khoản đầu tư 23 tỷ đô la Mỹ của Samsung vào các cơ sở tại Việt Nam, nơi sản xuất hơn một nửa lượng smartphone toàn cầu của tập đoàn, thể hiện năng lực sản xuất thực sự.
Tuy vậy, ngành dệt may Việt Nam vẫn phụ thuộc rất nhiều vào nguồn vải nhập khẩu từ Trung Quốc để sản xuất hàng may mặc “Made in Vietnam”, cho thấy khả năng tích hợp theo chiều dọc còn hạn chế và khả năng xảy ra tình trạng thao túng xuất xứ hàng hóa.
Sự kết hợp giữa việc mở rộng sản xuất hợp pháp với việc lách thuế quan một cách cơ hội tạo ra một nền tảng bất ổn cho bản đồ chuỗi cung ứng đang hình thành.
Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ (CBP) đã tăng cường kiểm soát hàng nhập khẩu từ Việt Nam, điều tra các hình thức trung chuyển mà trong đó hàng hóa Trung Quốc chỉ được gia công sơ sài trước khi khai báo xuất xứ Việt Nam.
Câu hỏi lớn đối với các hãng tàu, cảng biển và chủ hàng không phải là liệu Việt Nam có thể duy trì được tốc độ tăng trưởng trên 20% mỗi năm hay không, mà là liệu các biện pháp thực thi hoặc thay đổi chính sách thuế có làm sáng tỏ được mức độ mà sản lượng hiện tại phản ánh sự dịch chuyển sản xuất bền vững — so với kinh doanh chênh lệch giá sẽ biến mất khi chênh lệch thuế suất thu hẹp hay không.
Hiện tại, các cảng biển của Mỹ đang phản ứng phòng thủ, cạnh tranh quyết liệt để thu hút hàng hóa từ Việt Nam, đồng thời chuẩn bị cho những cú sốc chính sách thương mại có thể xảy ra.
Trong khi đó, các cảng của Việt Nam đang xây dựng cơ sở hạ tầng hướng tới một tương lai mà Việt Nam sẽ vĩnh viễn thay thế Trung Quốc trở thành trung tâm sản xuất chủ lực phục vụ thị trường Mỹ ở Thái Bình Dương — một canh bạc mà lợi ích kinh tế của việc tránh thuế quan đã tái định hình bản đồ chuỗi cung ứng vượt quá khả năng đảo ngược của bất kỳ chính sách nào.
Chris Lin
Nguồn: Container-news
