Khi Trung Quốc và Ấn Độ giảm mua than nhiệt đường biển do sản lượng nội địa tăng và nhu cầu công nghiệp yếu, các nền kinh tế Đông Nam Á – đặc biệt là Việt Nam – đang nổi lên như những trung tâm nhập khẩu then chốt đối với các nhà xuất khẩu lớn như Australia và Indonesia. Sự chuyển dịch này đang tái định hình dòng chảy thương mại và giúp các quốc gia nhập khẩu nhỏ hơn như Việt Nam có vị thế đàm phán tốt hơn trong bối cảnh giá than hạ nhiệt.
Trong quý I/2025, Việt Nam nhập khẩu 9,4 triệu tấn than nhiệt, tăng 6,8% so với cùng kỳ năm trước – mức cao nhất trong hai quý gần nhất. Trong khi đó, tổng nhập khẩu than của Trung Quốc và Ấn Độ chỉ đạt 113,5 triệu tấn, mức thấp nhất kể từ quý I/2023.
Lượng than nhiệt Việt Nam nhập khẩu từ Indonesia trong quý I/2025 đạt 7 triệu tấn, tăng mạnh 40,7% so với cùng kỳ năm trước. Riêng tháng 3, Việt Nam nhập 4,1 triệu tấn và tháng 4 là 3,6 triệu tấn — mức cao nhất kể từ tháng 6/2024, thời điểm ghi nhận 4,5 triệu tấn than nhập khẩu.
Theo dữ liệu hải quan, trong bốn tháng đầu năm 2025, Việt Nam nhập khẩu 24,44 triệu tấn than từ các thị trường chủ yếu là Indonesia, Australia, Nga và Lào, tăng 18% so với cùng kỳ năm trước.
“Việt Nam duy trì nhu cầu ổn định đối với than nhiệt có chỉ số nhiệt lượng trung bình, chủ yếu loại 5.000 kcal/kg GAR. Chúng tôi thường xuyên giao dịch khoảng hai chuyến tàu loại Panamax mỗi tháng cho thị trường này” một nhà sản xuất có trụ sở tại Indonesia cho biết. Việt Nam đã thường xuyên phát hành các gói thầu mua than khi các nhà máy điện tìm cách đáp ứng nhu cầu phát điện đang tăng và tránh tình trạng thiếu hụt.
Các gói thầu như vậy từ các nhà máy điện Việt Nam đã duy trì hoạt động sôi động, chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng lượng nhập khẩu của họ, một thương nhân Indonesia cho biết. Chính phủ Việt Nam đang đặt mục tiêu tăng trưởng GDP ở mức 8% trong năm 2025, tăng từ 7,1% năm 2024, với dự báo nhu cầu điện sẽ tăng tới 12,2% so với cùng kỳ năm trước. Để ứng phó với nhu cầu điện tăng cao trong năm 2025 và ngăn ngừa tình trạng thiếu điện, Thủ tướng đã ban hành chỉ thị vào tháng Tư yêu cầu các bộ và các doanh nghiệp năng lượng nhà nước chuẩn bị trước, bao gồm cả việc đảm bảo nguồn cung than.
Theo dữ liệu từ cơ quan thống kê, trong bốn tháng đầu năm 2025, Việt Nam khai thác 16,23 triệu tấn than, tăng 6,4% so với cùng kỳ năm trước. Trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 5, Vinacomin – doanh nghiệp khai thác than lớn nhất cả nước – đạt sản lượng 17,65 triệu tấn, tăng 2,8% so với cùng kỳ. Lượng than tiêu thụ đạt 22,24 triệu tấn, tăng 1,6%, trong đó cung cấp cho ngành điện 19,21 triệu tấn – giảm 3% so với mức 19,8 triệu tấn cùng kỳ năm 2024, theo thông cáo của Chính phủ ngày 2/6/2025.
Việc Trung Quốc giảm mạnh mua than giao ngay – vốn là động lực chính đẩy giá than nhiệt – đã khiến giá than hạ nhiệt trên toàn châu Á, tạo điều kiện để các nước như Việt Nam tiếp cận nguồn hàng với mức giá cạnh tranh hơn và linh hoạt hơn trong đàm phán hợp đồng.
“Mức chênh lệch giá trong các chào hàng giảm đã thúc đẩy người mua tại Việt Nam chuyển sang lựa chọn các lô than thương hiệu – vốn có giá cao hơn so với các lô than pha trộn mà họ thường mua trước đây,” một thương nhân Indonesia cho biết.
Theo công ty PT Bukit Asam, xuất khẩu than của doanh nghiệp này sang Việt Nam trong quý I/2025 đã tăng 166%, đạt 0,91 triệu tấn. Trong khi đó, xuất khẩu sang Ấn Độ giảm 18% còn 1,22 triệu tấn và sang Trung Quốc giảm mạnh 71%, chỉ còn 0,08 triệu tấn trong cùng kỳ – theo thông tin công bố với Platts, đơn vị thuộc S&P Global Commodity Insights.
Chỉ số Platts SEAT đối với than nhiệt 4.200 kcal/kg GAR giao tại cảng Ko Sichang (Thái Lan) theo điều kiện CFR trung bình đạt 54,80 USD/tấn trong giai đoạn tháng 1–5/2025, giảm so với mức 66,05 USD/tấn cùng kỳ năm trước. Đây là chỉ số tham chiếu quan trọng cho các lô hàng cung cấp tại khu vực Đông Nam Á, bao gồm cả Việt Nam.
Dù Indonesia vẫn là nhà cung cấp chủ lực, Việt Nam đã gia tăng mua than từ Nam Phi và Australia nhằm đa dạng hóa nguồn cung và tiếp cận các loại than có nhiệt lượng cao hơn để đáp ứng nhu cầu nền tải đang gia tăng.
Một nhà sản xuất tại Australia cho biết Việt Nam là thị trường ổn định và đầy tiềm năng đối với họ, thậm chí là thị trường nhất quán và sôi động nhất trong vài tháng qua. Các nhà nhập khẩu tại Việt Nam thường ưu tiên mua các lô hàng than Newcastle có nhiệt lượng 5.500 kcal/kg NAR trở xuống.
Mặc dù Việt Nam là khách hàng đáng tin cậy của các nhà xuất khẩu lớn, nhưng triển vọng tăng trưởng mạnh của nước này vẫn chưa đủ để đẩy giá than nhiệt khu vực châu Á tăng đáng kể, do khối lượng giao hàng vẫn còn thấp so với Trung Quốc hoặc Ấn Độ – một thương nhân có trụ sở tại Singapore nhận định.
Ngoài Việt Nam, các nền kinh tế Đông Nam Á khác như Philippines và Thái Lan cũng tăng cường nhập khẩu than trong cùng kỳ, nhờ giá thấp, nguồn cung dồi dào và sự sụt giảm mua vào từ các quốc gia tiêu thụ lớn nhất.
Chris Lin
Nguồn: spglobal
